Dış Kuvvetler – Rüzgarlar
Rüzgar Aşınım ve Birikim Şekilleri Nelerdir?
Rüzgarlar, kopardıkları parçacıkları havalandırarak taşımak, bu parçacıkları çarptırarak aşındırmak ve gücü bitince de biriktirmek yoluyla yeryüzünde şekillendirme yaparlar.
Rüzgarlar, en fazla kurak ve yarı kurak bölgelerde etkilidirler. Çünkü bu bölgelerde bitki örtüsü zayıf, arazi kuru, rüzgar hızlıdır. Türkiye’de an fazla rüzgar şekillendirmesi İç Anadolu Bölgesi ile Güneydoğu Anadolu Bölgesinde görülür. Özellikle Konya / Karaman taraflarında çölleşme kendini gösterdiğinden dolayı rüzgar şekillendirmelerine en fazla bu yörelerde rastlanır. Dünya’da ise durum farklı değildir. Dünya’da ki büyük çöl alanları rüzgar şekillendirmelerinin en yoğun olduğu yerlerdir (Büyük Sahra, Namib, Atacama, Taklamakan, Kalahari, Victoria, Arabistan Çölü gibi.)
Rüzgar Aşındırma Şekilleri
1. MANTARKAYA
Rüzgarlar, güçleri ölçüsünde yeryüzünden kopardıkları parçacıkları veya mevcut materyalleri sürükleyerek, havalandırarak taşırlar ve önüne çıkan engellere çarptırırlar.
Bunun sonucunda, kayaların yüzeyinde çizikler ve oyuklar oluşur. Aşınmaya karşı farklı dirençteki tabakalar üst üste oluşmuş ise bu oyuklar büyür ve bazı şekiller meydana gelir. Bu şekillerin en sık görülenleri şeytan masaları (mantar kayalar) ve şahit kayalardır.
2. Tafoni
Suda çözünebilen kayaçların bulunduğu yerlerde kayaçların çözünen kısımlarının rüzgar tarafından aşındırılması sonucu oluşan kovuklardır.
Rüzgar Biriktirme Şekilleri
3. Barkan:
Rüzgarın biriktirmesi sonucu meydana gelen hilal biçimindeki şekillerdir.
4. Kumullar:
Kum tanelerinin oluşturdukları yığınlara kumul adı verilir.
5. Lösler:
Rüzgarın taşıdığı ince boyuttaki malzemeleri hızının azaldığı yerde biriktirmesiyle oluşan depolardır.
